Öğrenme Güçlüğü Yaşayan Çocuklar

Yazar : Layza OVADYA, Uzman Psikolog – Oyun ve EMDR Terapisti

Konunun uzmanı tarafından, öğrenme güçlüğü tanısı alan çocukların anne-babaları bu kavramı duydukları zaman doğal olarak çocuklarında zekasal bir sorun olup olmadığını sorgularlar. Öğrenme güçlüğü, çocuğun zekası normal veya normalin üzerinde olduğu halde, kendini ifade etme, düşünme, dinleme, okuma-yazma-matematik becerilerinde yaşıtlarına ve potansiyeline- zekasına kıyasla düşük başarı göstermesidir.

Çocuğun zihinsel becerisi olmasına rağmen, akademik alanda yetersizlik göstermesi, öğrenme güçlüğünün çarpıcı bir özelliğidir. Okul öncesi dönemde gecikmiş konuşma, telaffuz sorunları, sözel ifadede zorlanma (uygun kelimeyi bulmada sıkıntı yaşarlar), kelime hazinesinin artışında yavaşlık, yönergeleri anlama ve izlemede zorlanma, karmaşık cümleleri anlamada zorlanma (uzun bir cümle dilediklerinde kaybolabiliyorlar), yönleri öğrenme zorlanma, sayılar, haftanın günleri, renkler, şekiller gibi sıralı bilgileri öğrenmede zorlanma gibi belirtiler görülebilir. Okul döneminde ise kısa süreli dikkat, okuma becerisini kazanmada zorlanma (ters okuma, eksik okuma, yanlış okuma, harfler döndürme b-d, ters döndürme n-u, yer değiştirme ve-ev…), yazmayı öğrenmede zorlanma (kötü el yazısı, yazmaya büyük bir güç harcamak-ağır ve yavaş yazmak gibi), unutkanlık, dalgınlık, zamanı iyi kullanamama, ezberlemede zorlanma, kötü defter kullanma, aritmetik işaretleri karıştırma, planlama ve organizasyon yapmada zorlanma, zaman kavramını öğrenmede zorlanma, özetlemede zorlanma, bilgiyi organize etme ve hatırlamada zorlanma (testlerdeki açık uçlu soruları yanıtlamada zorlanabilirler), koordinasyonda zayıflık, ince motor beceriler gerektiren aktivitelerde zorlanma (makas kullanma, fermuar açıp kapama, düğme ilikleme, ayakkabı bağlama…) belirtileri görülebilir. Öğrenme güçlüğünün nedenleri henüz tam olarak belirlenememiştir. Ancak yapılan araştırmalar;

• beyin hasarı (hamilelikte, doğum ya da doğum sonrasındaki sorunlar)
• olgunlaşmada gecikme (bazı gelişim alanlarında diğerlerine kıyasla daha yavaş olgunlaşma, konuşmanın gecikmesi gibi)
• genetik ve kalıtımsal etkenler (çocuklarda ekstra x kromozomunun da yol açtığı ileri sürülmektedir, ayrıca birinci derecede biyolojik akrabalarda da %75 benzer özellikler yaşandığı belirtilmiştir).
• algısal bozukluklar (işitsel, görsel, dokunsal, mekansal, kinestetik algı bozuklukları),
• nörolojik fonksiyonlarda bozukluk

Öğrenme bozukluğu olan çocuklara tanı konması için anne-babayla, çocukla, okulla görüşmeler yapılır. Hangi alanda bozukluklar olduğunu belirlemek amacıyla çeşitli testler uygulanır, gerekirse tıbbi muayeneler (psikiyatr, nörolog, kulak-burun-boğaz doktoru, göz doktoru da gerekli değerlendirmeleri yapar) yapılır. Öğrenme Güçlüğü yaşayan çocukların anne-babalarına öneriler:

• Çocuğunuz için günlük bir plan yapın, yapacağı işlerin saatlerinin her gün belirli ve aynı olmasını sağlayın. Bu çocukların düzene, sınırlara, yönlendirilmeye ihtiyaçları vardır.
• Kontrol altına alıcı ve yatıştırıcı sınırlar koyun. Sınırları koyarken bunların sürekli, tutarlı, tahmin edilebilir ve basit olmasına dikkat edin.
• Cezayı mümkün olduğunca az kullanın. Zayıf olduğu yanların yerine başarılı olduğu alanların üzerinde durun. Olumlu davranışlarıyla ilgili anında geri bildirim verin.
• Onu tanıyın, güçlü olduğu yanlarını bilin, kendini iyi hissetmesini ve güvenmesini sağlamak için bunları ön plana çıkarın. Kendini başarılı hissedebileceği ortamlar yaratın.
• Zayıf olduğu alanları bilin, böylece beklentileriniz gerçekçi olsun. Yapacağı işi sürekli ertelememesi için, program yapmasına yardım edin..
• Davranışlarını çocuğunuzla sakin olduğu anlarda tartışın ve onun bu davranışlarının sonuçlarını almasını sağlayın.
• Yönergelerinizi göz kontağı kurarak tekrar edin.
• Yapılması gereken işleri küçük parçalara bölün. Böylece çocuğun her parçayı yapabileceği kadar küçültülmüş görmesi sağlanır ve daha işe başlamadan hissettiği iş hafifletilir.
• Çocuğunuza mümkün olduğunca sorumluluk verin.
• Çocuğunuzla her gece ödevini yapacağına veya belirlenmiş görevleri yapacağına dair bir anlaşma yapın ve bu anlaşmayı onun görebileceği bir yere asın. Eğer çocuğunuz anlaşmaya uymazsa siz de söz vermiş olduğunuz ayrıcalığı iptal edin. Ancak bunu yaparken neden iptal ettiğinizi açıklayın.
• Çalışma yerini onun dikkatini dağıtabilecek materyallerden uzak bir yere kurun. Belirli bir zamanda olması gereken çalışma saatini çocuğunuzla beraber tespit edin.
• Öğretmenleriyle işbirliği içinde olun. Çocuğunuzun okul öğretmeninden hergün yapılması gereken ödevlerin bir listesini çocuğunuza yaptırmasını rica edin ve her akşam yatmadan önce bu listeyi kontrol etmiş olduğundan emin olun.
• Çocuğunuz ödevlerini yaparken gerektiğinde ara vermesine olanak tanınmalıdır.
• Ders çalışırken belli alışkanlıklar edinmesini sağlayacak ve istenmeyen davranışları kontrol edecek bir sistem geliştirilmelidir. Ödül puanları, çocuğun başarısını grafiklerle göstermek, çocuğu çıkartmalar ve yıldızlarla ödüllendirmek çocuğa istenen davranışları edindirmekte heveslendirir.
• Uzun sürebilecek ödevler parça parça bölünmelidir. Böylece çocuğa bir işi tamamlamış olma duygusu tattırılmış olur.
• Çocuktan her zaman aynı performansı göstermesi beklenmemelidir.Çabaları sonuç mükemmel olmasa da desteklenmelidir.
• Fiziksel egzersiz yaptırılmalıdır.
• Onunla oyun oynayın ve bırakın oyunu çocuğunuz yönetsin.
• Çocuğunuzun konuşması bitene kadar kesmeden onu dinleyin.
• Çok fazla kuraldan kaçının. Kural koyarken çocuğunuzun da fikrini alın.
• Basit, kısa ve net komutlar verin.
• Yaz-kış, düzenli spor ya da aktivitelerinde enerjisini en iyi harcayabileceği ya da başarısını en güzel görebileceği bir alan bulmak önemlidir.
• Özgüvenini destekleyin
• Görsel algılama becerilerini geliştirmeye yönelik çalışmalar yapın.
• İşitsel dikkatlerini geliştirmeye yönelik çalışmalar yapın.
• Gerekiyorsa profesyonel yardım almakta gecikmeyin.

Çocugum ve Ben Dergisi, Temmuz-Ağustos 2010